Door Wil van Ham
Met een groot feest vieren de fraters van Tilburg in 1894 het vijftig jarig bestaan van de congregatie, die in 1844 door pastoor Zwijsen (de latere bisschop en aartsbisschop van Den Bosch en Utrecht) was opgericht. Het fraaie jubileumboek ‘Gouden jubeljaar’ kijkt met voldoening terug en stelt met voldoening vast dat al veel bereikt is. Achter in het boek staat een foto van een mooie tekening van het moederhuis aan de Gasthuisstraat.
Ook zijn er afbeeldingen van de twaalf huizen waar de orde inmiddels ‘nevenvestigingen’ tot stand heeft gebracht. Als frater Rombouts twee februari 1900 op zeventienjarige leeftijd bij de fraters in het noviciaat treedt, zijn de grondvesten gelegd voor een voorspoedige expansie van het rooms katholieke volksonderwijs. De eerbiedwaardige Zwijsen is in 1877 gestorven, maar in de fraterhuizen zijn dan nog genoeg fraters die de wordingsgeschiedenis zelf hebben meegemaakt.
Samen hebben ze gestreden voor de vrijheid zelf scholen te mogen stichten, voor de inhoudelijke autonomie van het schoolonderricht en het recht op financiële ondersteuning door Rijk en gemeente. Wat betreft het laatste punt had de wetgever in 1889 al een eerste opening geboden, waarbij het Rijk gelden beschikbaar stelt voor de salarissen van de onderwijzers. Met de befaamde lageronderwijswet van 1920 wordt de volledige gelijkstelling van het openbaar en bijzonder volksonderwijs binnengehaald.
Maar inhoudelijk staat het lesgeven nog in de kinderschoenen. De ouders van frater Rombouts, Lambertje en Nel Rombouts-De Werdt, hebben ongetwijfeld nog leren lezen met ouderwetse ABC-boekjes, met als treurig resultaat dat na afloop van de lagere school lang niet alle kinderen konden lezen en schrijven.
Pas rond 1900 komen betere methodes op de markt en juist op dit punt hebben de fraters van Tilburg een belangrijke inbreng. In 1905 verschijnt bij de drukkerij van het Jongensweeshuis de nieuwe leesmethode van Becker, het pseudoniem van frater Euthymius Bekker.
De methode bestaat uit een serie boekjes ‘Boschbloempjes’, een leesplankje en een klassikaal leesbord. Het leesplankje bevordert de zelfwerkzaamheid van het kind.
Zeven jaar later vervolmaken de fraters Jozes Reynders en Nicetas Doumen de leesmethode onder de titel: ‘Ik lees al’. Centraal in de opzet staat de voortdurende vergelijking van het gesproken woord met het geschreven woord. De leesboekjes zijn niet alleen fraai vormgegeven, maar zijn ook helemaal doordrongen van de rooms katholieke levensfilosofie. De uitgave is een schot in de roos. Begin juni 1902 krijgt frater Rombouts de eerste aanstelling als onderwijzer aan de lagere school in de Veemarktstraat. Daarna volgen aanstellingen in het lager onderwijs in Tilburg. Vanaf mei 1908 gaat hij les geven aan de kweekschool van de fraters. Steeds houdt de verbetering van de leesmethode zijn aandacht. In 1931 verschijnt in de ‘Opvoedkundige brochurereeks’ het boekje ‘Leesmethodiek en moderne psychologie’ van Govert Grazer, een van de vele pseudoniemen van frater Rombouts.
Onze frater windt er geen doekjes om: “Met dit boekje heeft de schrijver revolutionaire bedoelingen. Hij is namelijk van mening, dat de tegenwoordig in Nederland gebruikte leesmethodes geen van alle deugen, niet om fouten in de uitwerking, dus in bijkomstigheden, maar omdat hun grondslag, en hun hele opzet verkeerd zijn. En wat niet deugd moet verdwijnen en vervangen worden door iets goeds.”
Op basis van nieuwe inzichten uit de Duitse Gestaltpsychologie toont frater Rombouts aan dat kinderen niet letter voor letter of woord voor woord lezen. Hij benadrukt het ‘zinvolle geheel’. De ervaren frater-onderwijzer Cassianus Versteeg ontwikkelt op basis hiervan de nieuwe leesmethode ‘Echt Lezen’, die (na de oorlog in een nieuw jasje gestoken) tot de jaren zestig van de vorige eeuw met heel veel succes op de katholieke scholen toepassing zal vinden. De tegenwoordige leesmethode ‘maan-roos-vis’ van uitgeverij Zwijsen is nog steeds op deze uitgangspunten gebaseerd.
Bron: Wil van Ham, Leren lezen met Frater Rombouts, De Keersopper, Heemkundekring Bergeijk, Januari 2006, Nr. 1, blz. 3-5.
